( వైశాఖ పూర్ణిమ – గౌతమ బుద్ధుని జయంతి )
బౌద్ధమత స్థాపకులైన గౌతముడు క్షత్రియుడు. ఈయన శాక్య వంశానికి చెందిన యువరాజు. వీరి వంశం ప్రస్తుత ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని బస్తీ జిల్లాకు ఉత్తరాన ఉన్న నేపాల్ లోతట్టు ప్రాంతానికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుండేది. ఆయన శక్తివంతమైన ఒక రాజు కుటుంబంలో ఎన్నో వైభోగాల మధ్య పుట్టి, పెరిగి పెద్దవాడయ్యాడని చెబుతారు. అయితే వాస్తవం ఏంటంటే శాక్యులకు గణతంత్ర రాజ్యాంగం ఉంది. అలాగే గౌతముడి తండ్రి బహుశా ఆ రాష్ట్రంలోని ముఖ్య పదవికి ఎన్నుకోబడి ఉండవచ్చు. గౌతముడి జన్మతేదీ వివాదాస్పద విషయం కానీ మనం దానిని క్రీస్తుపూర్వం 566లో అని సహేతుకంగా చెప్పుకోవచ్చు. వయస్సు రీత్యా వచ్చిన పరివర్తనకి తోడు ఆధిపత్యంతో కూడిన నాటి సాంస్కృతిక, మేధో వాతావరణం గౌతముడిని ఆధ్యాత్మిక పరిపూర్ణత దిశగా నడిపించింది.
గౌతముడు ఒక వృద్ధుడిని, ఓ వ్యాధిగ్రస్తుడిని, ఓ మృతదేహాన్ని చూసి చలించి ఆ తర్వాత ఓ సన్యాసిని చూసి ఆకర్షితుడై అకస్మాత్తుగా తన ఇంటిని, భార్యను, బిడ్డను త్యజించి బయటకు వచ్చాడని ప్రసిద్ధంగా చిత్రీకరణ జరిగింది. వాస్తవం ఏంటంటే, తన చుట్టూ ఉన్న భౌతిక విలాసాలు విలువ లేనివని గ్రహించిన ఆ యువకుడికి మానవ బాధల యొక్క మూలాలు వృద్ధాప్యం, రోగం, మరణంలో ఉన్నాయనే సత్యం అవగహం అయింది. అదే ఆయనను ఉన్నత సత్యాన్ని వెతికేందుకు ఇల్లు విడిచేలా చేసింది. ఆయన రాజగృహంలోని ఇద్దరు ప్రముఖ ఆధ్యాత్మికవేత్తల వద్ద అభ్యసించాడు. అనంతరం గయ సమీపంలోని ఉరువిల్వకు చేరాడు. ఆరు సంవత్సరాల పాటు ఏకాగ్రతతో ధ్యానం, ఆధ్యాత్మిక సాధన ద్వారా మానవాళి రుగ్మతలను పోగెట్టే సత్యాలను ఆయన కనుగొన్నాడు. తద్వారా గౌతముడు బుద్ధుడిగా మారాడు.
బుద్ధుని బోధనల ప్రాథమిక సూత్రాలు నాలుగు గొప్ప సత్యాల ద్వారా సూచించబడ్డాయి. మొదటిది ప్రపంచం బాధలతో నిండి ఉంది. రెండవది కోరిక, అజ్ఞానం, అనుబంధం ఇవి బాధలకు కారణాలు. మూడవది బాధకు కారణమైనదానిని నాశనం చేయడం ద్వారా దాన్ని తొలిగించవచ్చు. నాల్గవది బాధలను అంతం చేయడానికి సరైన మార్గాన్ని తెలుసుకోవాలి. మానవ దు:ఖాన్ని తొలగించడానికి బుద్ధుడు తన బోధనలలో ఎనిమిది రెట్లు మార్గాన్ని సిఫార్సు చేశాడు. ఆ మార్గమే సమ్యక్ వాక్కు, సమ్యక్ క్రియ, సమ్యక్ జ్ఞానం, సమ్యక్ దృష్టి, సమ్యక్ ఆలోచన, సమ్యక్ ధ్యానం, సమ్యక్ నిశ్చయం, సమ్యక్ శ్రమ. బుద్ధుని బోధనలు చాలా సరళంగా ఉంటాయి. మనిషి తన విధిని తానే నిర్ణయించుకుంటాడు తప్ప భగవంతుడు కాదు. మనం చేసే సత్కార్యాల ఆధారంగానే ఉన్నత, నీచ జననాలు ఉంటాయి. మంచి కర్మలు ఉన్నత జననానికి దారి తీస్తే చెడు కర్మలు నీచ జననానికి దారి తీస్తాయి.
బుద్ధుడు అటు విలాసవంతమైన జీవితాన్ని ఇటు కఠిన సన్యాస జీవితాన్ని రెండింటిని వ్యతిరేకించాడు. ఆయన మధ్యేమార్గాన్ని బోధించాడు. సత్యం, స్వచ్ఛత, దానగుణంతో పాటు కోరికలపై నియంత్రణ వంటి నైతిక విలువలతో పాటు ప్రేమ, కరుణ, అహింస మరియు సమానత్వం కలిగి ఉండాలని తెలిపాడు. గౌతమ బుద్ధుడు 35 సంవత్సరాల వయసులో మత గురువుగా మారి మగధ, కోసల పరిసన ప్రాంతాలతో సహా వివిధ ప్రదేశాలలో పర్యటిస్తూ సత్య మార్గాన్ని బోధించాడు. బుద్ధునికి భిక్షులు, ఉపాసికులు ఇలా రెండు రకాల శిష్యులు ఉన్నారు. భిక్షులు ఇంటిని వదలి బుద్ధుని బోధనలను ప్రజలకు తెలియజేయడానికి పర్యటించేవారు. ఉపాసికులు అంటే సామాన్య భక్తులు వీరు సాధారణ జీవితంలో ఉంటూ బుద్ధుని బోధనలను అనుసరించేవారు. బుద్ఢుడు స్థాపించిన సంఘ ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద మత సంస్థగా మారింది. బుద్ధుడు తొలుత మహిళా భిక్షువుల ఏర్పాటుని వ్యతిరేకించాడు కానీ ఆయనకు అత్యంత విశ్వాసపాత్రుడైన శిష్యులలో ఒకడైన ఆనందుడు ఒప్పించాడు. బుద్ధుడు ప్రవచించిన విధంగానే బౌద్ధారామాలలో సభ్యులు కుల, వర్గ భేదాలు లేకుండా సమాన హక్కులు కలిగి ఉండేవారు. అలాగే బుద్ధుడు సంస్కృత భాషలో కాకుండా సాధారణ ప్రజల భాషలో మతపరమైన ప్రసంగాలు నిర్వహించే పద్ధతిని ప్రవేశపెట్టాడు. ఈ అంశాలు బౌద్ధ మతం అత్యంత ప్రజాదరణ పొందేందుకు దోహదపడ్డాయి. ఆయన ఎనభై సంవత్సరాల వయసులో అంటే క్రీస్తుపూర్వం 486లో కుషినగర్‌లో అస్తమించినప్పుడు, భిక్షువులతో పాటు సామాన్య శిష్యులు విస్తృత స్థాయిలో ఆయన మృతికి సంతాపం వ్యక్తం చేశారు.
గౌతమ బుద్ధుని మరణం తర్వాత కొద్ది కాలానికి ఆయన శిష్యులు రాజగృహంలో ఒక సాధారణ సభలో సమావేశం అయ్యారు. వారు తమ గురువు బోధనలను ఒక చోట చేర్చి, వాటిని గ్రంథాల రూపంలోకి తీసుకువచ్చారు. బుద్ధుడు తన శిష్యులకు తన బోధనలను ఆచరించమని, వాటినే గురువుగా భావించమని చెప్పాడు. బుద్ధుని బోధనలు తెలిపే గ్రంథాలను త్రిపిటకం అంటాము. ఇది మూడు భాగాలను కలిగి ఉంది. మొదటిది వినయ పిటకం, రెండవది సుత్త పిటకం, మూడవది అభిధమ్మ పిటకం. త్రిపిటకంలో పొందుపరిచిన బుద్ధుని సిద్ధాంతాలతో పాటు సమాన ప్రాముఖ్యత కలిగిన మరో అంశం కూడా ఉంది. నేటికీ లక్షలాది మంది బౌద్ధులు నిత్యం బుద్ధం శరణం గచ్ఛామి, ధమ్మం శరణం గచ్ఛామి, సంఘం శరణం గచ్ఛామి అనే మంత్రాన్ని పఠించడం ద్వారా తమ విశ్వాసాన్ని వ్యక్తం చేస్తారు. రోగ పీడితులు, చోరులు, బానిసలకు మినహా కుల, వర్గ, లింగ భేదాలు లేకుండా 15 ఏళ్లు పైబడిన వారందరికీ బౌద్ధ ఆరామాలలో ప్రవేశించేందుకు వీలు ఉంది.
బౌద్ధ మతాన్ని అశోకుడు విస్తృతంగా వ్యాప్తి చేశాడు. బౌద్ధ మతంలోని ఔదార్యం భారత్‌కు వచ్చిన ఎందరో విదేశీ రాజులను సైతం ఆకర్షించింది. వారిలో గ్రీకు రాజు మెనాండర్ కూడా ఉన్నారు. బౌద్ధమతాన్ని ప్రోత్సహించినవారిలో ఆశోకుడి తర్వాత స్థానంలో కనిష్కుడు ఉన్నాడు. ఈయన బౌద్ధ మతం యొక్క 4వ మండలిని నిర్వహించాడు. ఇది బౌద్ధధర్మం అభివృద్ధికి దోహదం చేసింది. అయితే బౌద్ధ మతం గణనీయమైన విస్తరణతో పాటు అదే సమయంలో పలు చీలికలను చూసింది. ముఖ్యంగా హీనయాన, మహాయాన, వజ్రయాన, తంత్రయాన, సహజయాన వంటి శాఖలుగా విభజించబడింది. బౌద్ధమతంలోని ఈ చీలికలు దానిని సంక్లిష్ట మతంగా మార్చాయి కానీ అది ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పలు ప్రాంతాలకు విస్తరించడానికి, మరింత లోతుగా అర్థం చేసుకోవడానికి సహాయపడ్డాయి. అత్యున్నత వైభవంతో పాటు అత్యున్నత శక్తి శిఖరానికి చేరిన బౌద్ధ మతం ప్రస్తుతం క్షీణ దశకు చేరింది. ఏదిఏమైనా, బౌద్ధ మత స్థాపకుడైన గౌతమ బుద్ధుని జయంతిని మే 12న ప్రపంచవ్యాప్తంగా జరుపుకుంటున్నాము. ఆయన బోధించిన పంచశీల సూత్రాలను అనుసరించడం ద్వారా మానవాళికి సత్ఫలితాలు కలుగుతాయి.
